Małgorzata Aszeberg z domu Teżuszel i lewirat

Zanim przystąpiłem do napisania tego artykułu nie wiedziałem nawet, że istnieje pojęcie lewirat. Słyszałem oczywiście, że takie rzeczy się zdarzały, ale nie wiedziałem, że w bliskiej rodzinie tak właśnie postąpiła moja pra pra babcia. Czym zatem jest ów lewirat?

Otóż lewirat (nazwa pochodzi o łacińskiego słowa levir, czyli brat męża, szwagier) to nic innego jak poślubienie wdowy przez brata jej zmarłego męża. Powodem takich decyzji było zapewnienie ciągłości rodu czy pieczy nad majątkiem. Związki takie nazywa się „małżeństwem lewirackim”. Czasami nawet lewirat traktowano jako normę polegającą na tym, iż w wypadku śmierci męża kobieta ma wręcz obowiązek wyjść za mąż za jego bliskiego krewnego.

I taka właśnie sytuacja wystąpiła w naszej rodzinie. Najpierw przedstawmy bohaterów tej historii.

Adam Aszeberg, mój pra pra dziadek, syn Jerzego i Kornelii Wierzbickiej, urodzony około 1818 r., zmarł 29 listopada 1866 r.

Jakub Aleksy Aszeberg, młodszy brat Adama, urodzony 17 lutego 1820 r., zmarł 15 lipca 1889 r.

Małgorzata Tezuszel (piszemy czasami Teżuszel albo Tażuszil lub Tazuszel), urodzona około 1830 r., zmarła 11 maja 1910 r.

W dniu 10 lutego 1853 r. Adam Aszeberg żeni się z Małgorzatą Tezuszel. Poniżej skan księgi parafialnej i jego tłumaczenie.

 

(poz. 4) Ślub Dworzanina  Adama Aszeberga młodziana 34 lat z majątku Szyliszki z Małgorzatą Tażuszelówną dziewicą 24 lat z zaścianku Krupieliszki oboje parafii widzieniskiej parafianie. Syn dworzan Jerzego i Karoliny z Wierzbickich Aszebergów, córka dworzan Wincentego i Justyny z Majewskich Tażuszelów. Świadkowie dworzanie Ignacy Aszeberg, Jan Łowmiański, Jan Tazuszel, Benedykt Maciejewski.

W Widzieniszkach znajduje się piękny kościół z XVII wieku, zapewne w nim odbył się ten ślub. Tutaj można zobaczyć jego zdjęcia.

Niestety, trzynaście lat po ślubie, w 1866 r., Adam umiera, zostawiając Małgorzatę (wówczas lat 36) oraz siedmioro dzieci (Bolesław-Stanisław, Albin, Adolf, Scholastyka, Helena, Anna, Aleksandra?), do których wrócę w kolejnych wpisach.

I wtedy właśnie dochodzi do owego lewiratu. Otóż 27 października 1870 r. Małgorzata wychodzi za mąż za Jakuba-Aleksego. Z tego związku rodzą się dwie córki – Marianna (ur. 17.05.1871 r.) oraz Apolonia (ur. 2.01.1874 r.).

Poniżej skan księgi parafialnej z wpisem tego ślubu, niestety nie posiadam tłumaczenia (poz. 28).

Ślub został zawarty po dyspensie udzielonej przez papieża Piusa IX dnia 27.08.1870 r., która wpłynęła do Biskupa Wileńskiego 15.10.1870 r. Ten dodatkowy dokument, dołączony do metryki, to list kiędza Piotra Żylińskiego, oficjala konsystorza wileńskiego do proboszcza parafii Malaty księdza Krzyzewicza, w którym donosi, że papież przychylił się do prośby szlachty Jakuba Assenberga i Małgorzaty Assenberg wdowy, udzielając im dyspensy od przeszkody I stopnia powinowactwa dnia 27.08.1870 r. Na co dodatkowa zgoda od cesarza Aleksandra II z dnia 14.09.1870 r. została udzielona.

Co było powodem lewiratu? Zachowanie majątku? Może nie, skoro w chwili śmierci najstarszy syn Adama miał już 13 lat, był zatem niemal dorosły. Uczucie? Kto wie… Jak w ogóle ten lewirat został przyjęty przez rodzinę? Tego chyba się już nigdy nie dowiemy.

Ilustracją prawa lewiratu jest w Starym Testamencie historia Tamar, Onana i Judy. Stąd zdjęcie tytułowe – obraz Juda i Tamar pędzla Horacego Verneta.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Powrót na górę