Inspiracją do dzisiejszego wpisu był krótki przypis nr 13 pomieszczony w pracy Rutgera von Ascheberg „Dziennik oficera jazdy szwedzkiej 1621 – 1681” w świetnym tłumaczeniu i opracowaniu Wojciecha Krawczuka. Poczytałem, pogrzebałem, skierowałem kilka próśb i oto wynik moich ustaleń. Co kryje Metryka koronna?
Przypis nr 13
Wspomniany na początku przypis nr 13 (na stronie 9 publikacji), brzmi tak:
(13) W roku 1633 Władysław IV potwierdził przywilej księcia Fryderyka Kettlera dla Rutgera von Aschenberga z 1628 r. na mocy którego Aschenberg uzyskał pewne dobra w Kurlandii za zasługi wojenne swoje i ojca, przy wstawiennictwie hetmana Jana Karola Chodkiewicza, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Metryka Koronna 180, k. 83 v
Odnosił się on do początku rozdziału o biografii Rutgera, które to zdanie brzmi następująco:
Rutger von Ascheberg był z pochodzenia Kurlandczykiem. Niektórzy Aschebergowie, (zwani też Aschenbergami), zasłużyli się w wojnach Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją, jednak Rutger ze zrozumiałych względów nie chwalił się tym w Dzienniku (13).
Idąc tym tropem odszukałem treść metryki i otrzymałem jej tłumaczenie. Oto wyniki moich ustaleń.
Metryka koronna
Źródłem archiwalnym, z którego pochodzi ta informacja, jest Metryka koronna, czyli księga w której kancelaria królewska dokonywała stosownych wpisów. W tym wypadku chodzi o wpis potwierdzenia przywileju, dokonanego podczas sejmu elekcyjnego króla Władysława IV.
Na stronie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie można zapoznać się z Sumariuszem Metryki Koronnej Księgi Wpisów MK 180 w opracowaniu Wojciecha Krawczuka (link >>>). Pod pozycją 140 (str. 35) znajduje się taki wpis:
83v Kraków, na sejmie koronacyjnym 3 marca 1633 Król potwierdza przywilej księcia Kurlandii i Semigalii Fryderyka [Kettlera], wydany we Fromborku 27 II 1628, w którym książę ten rozszerzył na żonę Rudgera Aschenberga, Elżbietę Meydel prawo dożywotnie hipoteczne do pewnej wsi w powiecie schwardeńskim. Aschenberg otrzymał ją za wstawiennictwem Jana Karola Chodkiewicza, ze względu na zasługi wojenne samego Rudgera i jego ojca. Dokument podpisany przez Władysława IV i Krzysztofa Lode, (sekretarza królewskiego i metrykanta). jęz. łac.
Najpierw krótkie odesłanie do biogramów osób wymienionych w tym sumariuszu: król Władysław IV, do którego rodzina ma szczęście, on to bowiem nadał przywilej woźniactwa powiatowego najstarszemu znanemu Sienkiewiczowi – Teodorowi Piotrowi, o czym pisałem tutaj >>>>; książę Fryderyk Kettler; Jan Karol Chodkiewicz oraz Krzysztof Lode. Postaci znane i opisywane.
Rodzina Ascheberg
Ale kim są wymienione powyżej osoby Rutgera oraz Elżbiety? To moi bezpośredni przodkowie. Otóż bezpośrednio od Rutgera (1588-1657 lub 1658) oraz jego żony Elżbiety Meydel (1614-1663) pochodzi moja prababcia Scholastyka Sienkiewicz z Aschebergów (1863-1942).
W sumariuszu wspomniany jest też ojciec Rutgera. Chodzi tutaj o Rutgera von Ascheberg (1554-1619), którego żoną była Anna z rodu von der Brinken (1563-1621). Dla odróżnienia ojca i syna w drzewie opisujemy ich jako senior i junior. Ów Rutger senior miał też drugiego syna Wilhelma, który z kolei miał syna Rutgera von Ascheberg, bohatera wspomnianego na początku opracowania i jednocześnie wielu moich wpisów w blogu. Szwedzki hrabia Rutger imię miał więc po dziadku, a jednocześnie po stryjku. Przez owych trzech Rutgerów straszenie to wszystko zagmatwane…
Treść Metryki koronnej
Niestety skan karty 140 Metryki koronnej był poruszony, zatem mało czytelny. Otrzymałem jednak z AGAD dobry skan, który pokazuję na końcu. Dzięki uprzejmości p. Zbigniewa Gawrońskiego (dziękuję!) dokument ten został spisany i przetłumaczony. Brzmi to tak:
Confirmatio certi privilegij perilustrem principem Curlandiae generoso Rudigero Abschenberg conjugi ipsique super certum Pagum in hippot[hecam] datum.
Vladislaus IV. .. significat quod cum Illustris Princeps Dominus Fridericus Curlandiae et Semigaliae Dux generoso Rudigero ab Aschenberg iam pridem certum quendam pagum in Dictum Schwarden secum ob insygnia ipsius et parentis illius per magnum Joannem Carolum Chodkiewicz generalem M.D.L. exercitum ducem commendata bellica sevitia pro certa summa pecuniaria iure advitalitati in hipotecam loccaset et memoratus princeps hoc idem ins advitalitatis hippotecariae Generosae Elisabethae Meydel conjugi quoque dicti Aschenberg contulit ac communicavit rescriptio eiusdem Principis de data Frauenburgi vigesime septima februarij Anno domini millesimo sexto[cento] vigesimo octawo (1628) manu ipsius subscribo sigilloque eiusdem communito latuis de praemissio testatus suplicabat nobis es ut praetactam advitialitiam hippotecam memoratum conjugum aut hunc nostra Regia pro iure supremi directique Dominij nostri quod nobis in Curlandiae ie Semigaliae ducato competit approbare, confirmare et ratihabere dignaremur.
Nos praefata suplicationem benigne annuentes supraspecificatas Litteras Illustrissimi Principis Domini Friderici Curlandiae et Semigalliae dominis in omnibus punctis clausulis articulis annexibus approbamus confirmamus ac ratihabemus ac duximus praesentibusque litteris nostris non secus acsi hui de verbo ad verbum expressec et praemissse fuissent approbamus, confirmamus et ratihabemus omniaque iura et Privilegia datis Conjugibus ad memoratum pagum servientia perpetui firmatudinis robur habere debere hisce declaramus pro gratia nostra. In quius rei fidem praesentes manum nostra subscriptas sigillo Regni et Magni Ducatis litteris communiri iussimus.
Datum in Cracovia in Conventu generali Felicissime Coronationis nostrae die tertia mensis Marcij Anno domini MDCXXXIII
Regnorum nostrum Christofor Lode S.R.M. ( Sacrae Regiae Maiestatis Secretarius)
Vladislaus Rex.
A w tłumaczeniu:
Potwierdzenie pewnego przywileju na rzecz Jaśnie Wielmożnego Księcia Kurlandii, dla szlachetnego Rudigera von Aschenberg i jego małżonki, odnośnie pewnej wsi danej w hipotekę.
Władysław IV. Oznajmiamy, że ponieważ Jaśnie Oświecony Książę Fryderyk, Książę Kurlandii i Semigalii, szlachetnemu Rudigerowi von Aschenbergowi już wcześniej darował pewną wieś zwaną Schwarden, z powodu jego wybitnych zasług i zasług jego ojca, polecanych przez wielkiego Hetmana polnego M.D.L. (Wielkiego Księstwa Litewskiego) Jana Karola Chodkiewicza w służbie wojennej, za pewną sumę pieniężną, z prawem dożywotniego użytkowania (ius advitalitii), jako hipotekę, i ponieważ tenże Książę to samo prawo dożywotniego użytkowania na hipotekę również przeniósł i nadał szlachetnej Elżbiecie Meydel, małżonce rzeczonego Aschenberga:
Reskrypt tegoż Księcia, wydany we Frauenburgu dnia dwudziestego siódmego lutego Roku Pańskiego tysiąc sześćset dwudziestego ósmego (1628), podpisany jego ręką i opatrzony pieczęcią, dowodzący tego, że prosił nas, abyśmy wspomniane dożywotnie prawo hipoteczne wymienionym małżonkom, lub też ten nasz Królewski Akt, na mocy przysługującego nam prawa najwyższego i bezpośredniego Zwierzchnika w Księstwach Kurlandii i Semigalii, raczyli zatwierdzić, potwierdzić i uznać za ważne.
My, łaskawie przychylając się do powyższej prośby, te wyszczególnione Pisma Jaśnie Wielmożnego Księcia Fryderyka, Księcia Kurlandii i Semigalii, we wszystkich punktach, klauzulach i załącznikach zatwierdzamy, potwierdzamy i uznajemy za ważne, i postanowiliśmy, że niniejszym pismem naszym, tak jakby słowo w słowo zostały wyrażone i załączone, zatwierdzamy, potwierdzamy i uznajemy, oraz oświadczamy z naszej łaski, że wszelkie prawa i przywileje nadane wymienionym małżonkom, dotyczące tej wsi, powinny mieć moc wiecznej ważności.
Na dowód czego niniejsze pismo, podpisane naszą ręką i zaopatrzone pieczęcią Królestwa i Wielkiego Księstwa, opatrzyć rozkazaliśmy.
Dano w Krakowie na sejmie koronacyjnym naszej najszczęśliwszej Koronacji, dnia trzeciego miesiąca marca Roku Pańskiego 1633. Christofor Lode, Sekretarz Jego Królewskiej Mości.
Władysław Król.
Przywileje za zasługi
Obecność Aschbergów w Kurlandii nie może dziwić. Wszak w XVI wieku właśnie tam przeniosła się jedna z linii tego rodu, o czym pisałem tutaj >>>>. Wspomniany w tym wpisie Stefan Ascheberg był rotmistrzem wojsk królewskich (polskich oczywiście) i ojcem wyżej wymienionego Rutgera Ascheberga seniora. Zatem wszystko składa się w ładną całość.
Wymieniona w dokumencie miejscowość Schwarden to dzisiaj wioska Zvārde na południu Łotwy.
Jedynie do dzisiaj nie udało mi się ustalić za jakie to zasługi wojenne sam Chodkiewicz wstawił się u Kettlera za Aschebergiem. Pytałem kilku speców od tamtych czasów, ale nie spotkali się z tym nazwiskiem. No i na szczęście żaden z nich nie dożył czasów wojen szwedzkich, kiedy to Rutger von Ascheberg, będąc pułkownikiem w służbie Karola Gustawa X takie szkody na terenie Rzeczpospolitej czynił…. Ale to już zupełnie inna historia.
A poniżej jeszcze skan z metryki:
