Wspomniany w ostatnim wpisie Jacek Sienkiewicz z Olsztyna rzucił całkiem nowe światło na kwestie herbu Wenda. I zasiał – przynajmniej moje – wątpliwości.
Przypomnę, że co do zasady używanie przez Sienkiewiczów herbu nie budzi wątpliwości. Ze wszystkich znanych wywodów wynika, że był to herb Wenda (lub Węda). Pisałem o tym kilka miesięcy temu. Ale wątpliwości budzi nadal to, jak właściwie ten herb wyglądał.
Nic mi nie wiadomo, żeby ktoś dysponował wizerunkiem herbu używanego przez Sienkiewiczów w okresie sporządzania wywodów (a więc na początku XIX wieku). Żeby ustalić wizerunek herbu musieliśmy sięgnąć do niezawodnego Internetu.
Wersja 1. Kwestię wizerunku herbu szybko wyjaśniła nam (a przynajmniej tak się zdawało) Wikipedia. Wg niej Tadeusz Gajl wymienia dwa rody herbowne uprawnione do używania tego herbu: Sienkiewicz, Went (Węda, Wenda, Wendt). Wydaje się zatem, że Wikipedia zrównała herb Went z Wędą i Wendą. No i jako herbownych wymienia za Gajlem właśnie Sienkiewiczów. Co więcej, Gajl pisze wyraźnie, że Sienkiewiczowie używali właśnie herbu Went. Mój Tato jest gorącym zwolennikiem tej właśnie wersji. Zatem rozumowanie jest takie: Went = Wenda (Węda). U Gajla (i cytującej go Wikipedii) herb ten wygląda tak:
Wersja 2. Zupełnie inne zdanie w tej kwestii ma natomiast Jacek Sienkiewicz, oparte zresztą na bardzo solidnych podstawach, bo wieloletniej tradycji rodzinnej. A z tejże tradycji wynika, że Sienkiewiczowie używali herbu Chrynicki. Herb ten wygląda tak:
A w odmianie Chrynicki II tak:
Pochodzenie tego herbu jest bardzo ciekawe. Otóż herb z krzyżem i wędą miał otrzymać rycerz, który, zaskoczony przez Tatarów przy łowieniu ryb, część z nich pokonał w walce, część zaś wziął w niewolę. W aktach rodzinnych Jacka Sienkiewicza znajduje się poniższa notatka. Nie wiemy, kiedy została zrobiona (nie ma daty), prawdopodobnie to spisana historia herbu z jakiejś księgi herbowej. Ale sygnatura na papierze jest stara, stylizowane C.S. to prawdopodobnie Czesław Sienkiewicz (ur. 1885, zmarły?), prawnik.
Jacek Sienkiewicz wyraźnie odwołuje się do wizerunku herbu Chrynicki z książki Bartosza Paprockiego Herby rycerstwa polskiego z 1858 r. Herb ten wygląda tak:
Owe legendarne pochodzenie herbu (związane z wędką, wędą) bardzo do mnie przemawia. Problem jednak w tym, że nikt nawet słowem się nie zająknął, że Sienkiewiczowie używali herbu Chrynicki. No i w końcu herb Chrynicki czy też Chrynicki II to mimo wszystko nie jest Wedna. Herb Chrynicki był używany przecież na Wołyniu. Niemniej jednak Jacek Sienkiewicz posiada sygnet, jakim posługiwał się jego dziadek Stanisław Sienkiewicz (zmarły w 1928 r. w Wilnie). I na tymże sygnecie wyraźnie widnieje herb i inicjały C.S. (znowu Czesław Sienkiewicz). Jest to co prawda jakieś połączenie obu wersji (wg Gajla), ale ma wyraźne odwołanie do wędki, czyli haczyki. Sygnet wygląda zaś tak jak w książce Paprockiego:
Jacek Sienkiewicz ma też zawieszkę herbem Chrynicki, jak na zdjęciu tytułowym. Wizerunek herbu jest zresztą inny niż na sygnecie.
Wersja 3: Jeszcze inny pogląd w tej sprawie ma natomiast Teresa Pajewska-Scheller ze Szczecina, wnuczka Kamili Sienkiewicz. W ubiegłym tygodniu przeprowadziłem z nią przemiłą rozmowę o przodkach. Podczas rozmowy powiedziała stanowczo, że jej babcia używała herbu Wenda takiego jak u Gajla. Nazwa się zgadza – i to dosłownie, a nie poprzez interpretację – ale Gajl nie wspomina, aby akurat tego herbu używali Sienkiewiczowie. Herb Wenda wyglądałby zatem tak:
Wersja 4. Jeszcze nieco inne wnioski nasuwają się po lekturze herbarza na stronie Genealogia Grocholski. Otóż wg tegoż herbarza herb Went tożsamy jest herbowi Wenda (tak samo pisze w sumie Gajl) ale herbu tego miał używać Chanecki, Chrynecki, Wenda, Wendy, Went i Węda. Żadnych Sienkiewiczów. Wyglądać ten herb miałby tak jak Wenda wg Galja, tylko z innymi szczegółami i kolorami.
A być może wszystko wyglądało jeszcze inaczej?